Bəzən bir səslə bütün xatirələrin qapısı açılır…
Kimsə güldü, sən isə illər əvvəl güldüyün o günə qayıtdın.
Səs… O, gözlə görünmür. Amma ruhumuza toxuna bilir. Bəzən unudulmuş bir mahnı səni uşaqlıqdan gələn bir iyə, bir gülüşə, bir baxışa aparır. Bu, səs yaddaşıdır – insan beyninin ən emosional arxividir.
Səs necə xatirəyə çevrilir?
Eşitmə hissi beynin “limbik sistem” adlanan hissəsinə bağlıdır. Bu hissə emosiyalar və yaddaşla birbaşa əlaqəlidir. Bu səbəbdən də:
- Ananın səsi təhlükəsizlik hissi yaradır,
- Sevdiyin insanın səsi rahatlıq verir,
- Qəfil eşidilən köhnə bir melodiya göz yaşına səbəb ola bilir.
“Bəzən bir səs səni heç getmədiyin bir yerə aparar, amma sən ora bələd kimi gedərsən – çünki hiss etmisən…”
İlk səs – ana səsi
Hələ doğulmamış uşaq ana bətnində 25-26-cı həftədən səsi eşidir. Onun üçün dünyada ilk tanışlıq anadır – qəlbində döyünən ritm, qarında səslənən ninnilər… Ona görə doğulanda minlərlə səsin içindən yalnız birini tanıyır – ananın səsi.
Bunu elmi olaraq sübut edən çoxlu təcrübə var. Doğulmuş körpəyə müxtəlif səslər verilir – anasının səsini eşidəndə dərhal sakitləşir, ürək ritmi normallaşır, üzündə mimika dəyişir.
Musiqi və nostalji – ritmin içində gizlənən duyğular
Uşaqkən eşitdiyin bir mahnı illər sonra səni oyuncaqlarının olduğu otağa, ilk məktəb gününə, ya da qoxusunu unutmadığın bir nəfərə aparır.
Çünki beyin musiqini yalnız ritm kimi qəbul etmir – onu duyğularla birlikdə kodlaşdırır. Hər not, hər sətir, hər səs sanki bir fotoşəkil kimi ürəyində bir xatirəyə çevrilir.
“Bəzən sözlər unudular, amma səs qalır…”
Biz çox şeyi unuduruq. Adlar, tarixlər, sözlər… Amma səs – qalır.
Qardaşının uşaq səsi, nənənin ninnisi, müəllimin “aferin” deməyi… Bunlar unudulmur, çünki bu səslər bizim kim olduğumuzu formalaşdırır.
“Bir radio dalğası açıldı – və sən bir anda 90-cı illərə qayıtdın…”
Eşitmə pozuntusu – yaddaşın bir qapısının bağlanmas
Bəzən insanlar eşitmə qabiliyyətini itirəndə, ən çox səsləri deyil – hissləri itirirlər. Həyat daha səssiz yox, daha emosiyasız olur. Bu səbəbdən eşitmə cihazları yalnız texniki cihaz deyil – xatirəyə, duyğuya, əlaqəyə açılan bir pəncərədir.
Sonda…
Səs yaddaşımız bizim görünməyən gündəliyimizdir.
Göz yaşımızı gətirən mahnı, bizə qucaq kimi gələn səs, yuxuda eşitdiyimiz nənəmizin “gəl balam”ı…
Bunlar həyatımızın səs ilə toxunmuş parçalarıdır. Qulağını qoru – o sənin yaddaşına yazılmış ən gözəl hekayələri daşıyır.
Doktor Aygün Əliyeva
