Eşitmə zəifliyi , şifahi ünsiyyətdə çətinliklərə səbəb olan və hər yaşda qarşılaşıla bilən bir eşitmə sağlamlığı problemidir. Eşitmə zəifliyinə gətirib çıxaran ən vacib səbəblərdən biri yüksək şiddətli səs-küyə məruz qalmaqdır. Səs-küylə bağlı eşitmə zəifliyi, sənayeləşmənin inkişafı ilə daha geniş yayılmışdır. Səs-küylü mühitlərdə uzun müddət işləyən insanlarda tez-tez rast gəlinir. Ölkəmizdə əsasən tikinti, kənd təsərrüfatı və sənaye sektorlarında işləyənlərdə daha çox müşahidə edilir. Əgər yüksək səsə məruz qalma nəticəsində bu dəyişikliklərlə yanaşı yaşa bağlı eşitmə zəifliyi də varsa, ümumi eşitmə zəifliyi daha da artar.
Səs-küyə məruz qalmanın ilkin təsirləri
Səs-küyə erkən mərhələdə məruz qalma nəticəsində eşitmə zəifliyi hər iki qulaqda 3000-6000 Hz diapazonundakı orta və nazik səslərin qəbul edildiyi tezliklərdə müşahidə edilir. Orta və daxili qulağın xüsusilə həssas olduğu bölgələrdə isə odyometriya testində 4000 Hz tezliyində V şəklində bir enmə görünür. Ümumiyyətlə, ilkin mərhələdə 3000 Hz və daha aşağı tezliklərdə eşitmə zəifliyi nadir hallarda müşahidə edilir.
Hər iki qulağın eyni vaxtda yüksək səsə məruz qaldığı hallar istisna olmaqla, tək tərəfli və qəfil eşitmə zəifliyi silah atəşi, nağara səsi və ya partlayış səsi kimi şiddətli səslər nəticəsində baş verə bilər. Bu hallarda eşitmə zəifliyi yüksək səsin gəldiyi qulaqda daha çox müşahidə edilir. Tək tərəfli eşitmə zəifliyi daxili qulaq zədəsi ilə yanaşı, orta qulaq sümüklərində və ya qulaq pərdəsində əlavə zədələnmələr də baş verə bilər.
Eşitmə cihazına ehtiyac varmı?
Eşitmə cihazına qərar vermək üçün ilk növbədə pasiyentin eşitmə testi (audiometriya) aparılmalı və eşitmə zəifliyi müəyyən edilməlidir. Bundan əlavə:
• Səs-küyə nə qədər müddət məruz qaldığı
• Eşitmə zəifliyinə səbəb ola biləcək şəxsi və ətraf mühit faktorları
• Cingilti (tinnitus), uğultu və digər qulaq problemləri kimi şikayətlər qiymətləndirilməlidir. Daxili qulaq (koxlea) da bu prosesdən təsirləndiyi üçün sözləri anlama testində (diskriminasiya testi) də pisləşmə müşahidə edilə bilər.
Səs-küylü mühitlərdə hansı tədbirlər görülməlidir?
• Səs-küylə bağlı eşitmə zəifliyi haqqında işçilər maarifləndirilməli, qoruyucu avadanlıqların istifadəsi təşviq edilməli və müvafiq xəbərdarlıqlar edilməlidir.
• İstifadə edilən avadanlıqların səs-küy səviyyəsi aşağı olan avadanlıqlarla əvəz edilməsi tövsiyə edilir.
• Səs-küy mənbəyinin başqa bir bölgəyə köçürülməsi mümkün olduqda həyata keçirilməlidir.
• Avadanlıqların quraşdırıldığı döşəmə səs-küy və vibrasiya nəzərə alınaraq dizayn edilməlidir.
• Səs-küy riski olan işlərdə çalışacaq şəxslərin eşitmə səviyyəsi əvvəlcə tam audiometrik müayinə ilə yoxlanılmalı və xəstəlik kitabçasında qeyd edilməlidir.
• Səs-küylü mühitlərdə çalışan işçilər hər 6 aydan bir eşitmə testindən keçirilməli və eşitmə zəifliyi aşkarlananlarda lazımi tədbirlər görülməlidir.
• Yüksək səsin olduğu yerlərdə dozimetrlə səs-küy səviyyəsi ölçülməli və işçilərin bu mühitdə neçə saat işləyə biləcəyi hesablanmalıdır.
Məsələn, beynəlxalq standartlara görə minimum 85 dB(A) şiddətində olan bir səs-küylü mühitdə maksimum 4 saat işləmək tövsiyə edilir.
Doktor Aygün Əliyeva
