Vertiqo – vestibulyar sistemin pozulması nəticəsində meydana çıxan psixosensor haldır və başgicəllənmə, yırğalanma, ətrafın və ya öz bədəninin hərəkət etdiyi hissi ilə xarakterizə olunur. Bu simptom periferik (daxili qulaq və vestibulokoxlear sinir) və ya mərkəzi mənşəli (beyin kötüyü, serebellum) ola bilər (Baloh & Honrubia, 2001).
Son tədqiqatlar göstərir ki, qida komponentləri, xüsusən də natrium, şəkər, doymuş yağlar, kofein və spirt, vestibulyar sistemə hemodinamik, elektrolit və neyrokimyəvi yollarla təsir göstərə bilər (Oghalai, 2004; Strupp & Brandt, 2008).
Müasir yanaşmalar göstərir ki, qidalanma vərdişləri vestibulyar sistemin funksiyasına ciddi təsir göstərə bilər. Eşitmə zəifliyi ilə birgə müşahidə olunan vertiqo hallarında isə kompleks yanaşma – həm qidalanma, həm də eşitmə cihazları dəstəyi ön plana çıxır.
Qıcıqlandırıcı və təhrik edici qidalar
1. Natrium xlorid (duz)
Yüksək duz qəbulu (duzlu pendir, kolbasa, konserv, hazır souslar) endolimfatik həcmin artmasına səbəb olur, bu da endolimfatik hidrops və Menyer xəstəliyi ilə əlaqələndirilir (Merchant et al., 2005). Bu zaman eşitmə sinirinin də zədələnməsi müşahidə oluna bilər.
2. Kofein
Kofein (qəhvə, enerji içkiləri, kola, tünd şokolad və s.) adenozin reseptorlarını bloklayaraq serebral vazokonstriksiyaya və sinir oyanıqlığına səbəb olur. Bu, vestibulyar nüvələrin oyanmasını gücləndirərək vertiqo simptomlarını artırır (Ruckenstein, 2004).
3. Sadə karbohidratlar və şəkər
Glikemik dalğalanmalar – xüsusən reaktiv hipoqlikemiya – başgicəllənmə və halsızlığa səbəb ola bilər. Bu zaman eşitmə cihazları, xüsusilə mikro ölçülü modellər, istifadəçilərə həm eşitmə, həm də komfort baxımından fayda verir.
4. Trans yağlar və yüksək yağlı qidalar
Qızardılmış fast food, çips, marqarinli un məmulatları iltihabi prosesləri artıraraq serebral perfuziyanı zəiflədir və başgicəllənməyə səbəb ola bilər (Calder, 2006).
5. MSG (Monosodium Glutamat)
MSG bəzi şəxslərdə baş ağrısı, ürəkbulanma və başgicəllənmə yarada bilər (“Chinese Restaurant Syndrome”) (Reynolds et al., 2002).
6. Alkoqol
Alkoqol vestibulyar sinir impulslarını ləngidir və serebellar disfunksiya yaradır. Bu da vertiqo simptomlarını gücləndirə bilər (Baloh & Honrubia, 2001).
Vertiqoya qarşı tövsiyə edilən qidalar
1. Kalium
Endolimfatik təzyiqin sabitliyi üçün kalium önəmlidir. İspanaq, banan, kartof və qovun tövsiyə olunur.
2. Vitamin B kompleksi (xüsusilə B6 və B12)
Sinir ötürməsini dəstəkləyir. Qaraciyər, balıq, yumurta və tam buğda məhsulları faydalıdır.
3. Zəncəfil (gingerol)
Antiemetik və antihistamin təsiri ilə ürəkbulanmanı və vertiqonu azaldır. Çay və ya kapsul formasında qəbul oluna bilər.
4. Maqnezium
Maqnezium çatışmazlığı vertiqo simptomlarını artırır. Qoz, badam, yaşıl tərəvəzlər faydalıdır.
5. Su və maye balansı
Dehidratasiya vertiqonun əsas səbəblərindən biridir. Gündə 1.5–2 litr təmiz su qəbul etmək tövsiyə olunur.
Eşitmə cihazları və qidalanmanın birlikdə rolu
Vertiqo simptomları olan pasiyentlərdə tez-tez eşitmə zəifliyi və balans pozğunluğu müşahidə olunur. Bu zaman təkcə pəhriz və dərman kifayət etməyə bilər.
Eşitmə cihazları, xüsusilə də ağıllı texnologiyalı modellər, xəstənin mühitdə oriyentasiya və təhlükəyə reaksiya imkanlarını artırır. Bu isə başgicəllənmə zamanı yıxılma riskini azaldır və gündəlik aktivlikləri daha təhlükəsiz edir.
Müasir cihazlar yalnız səs ötürmür, həm də dinamik ətraf mühitə uyğunlaşaraq balans hissini dəstəkləyir. Buna görə də pasiyentə fərdi uyğunlaşdırılmış eşitmə cihazı ilə yanaşı qidalanma dəstəyi də verilməlidir.
Eşitmə mərkəzi ilə konsultasiya
Əgər siz də vertiqo, eşitmə zəifliyi, başgicəllənmə və balans itkisi kimi əlamətlər hiss edirsinizsə, Avis Eşitmə Mərkəzi sizə kömək etməyə hazırdır.
Burada yalnız cihaz seçimi deyil, həm də tam audioloji müayinə, peşəkar pəhriz tövsiyəsi və multidissiplinar yanaşma tətbiq olunur.
Təcrübəli mütəxəssislərimiz sizin üçün ən uyğun eşitmə cihazını və yaşam tərzinə uyğun tövsiyələri təqdim edəcək.
Tez-tez verilən suallar
1. Vertiqo üçün pəhriz varmı?
Bəli, az duzlu, az şəkərli və balanslı qidalanma vertiqo simptomlarının qarşısını almağa kömək edə bilər.
2. Hər başgicəllənmə vertiqodurmu?
Xeyr. Postural hipotansiya, hipoqlikemiya, panik atak kimi hallar da oxşar simptomlara səbəb ola bilər.
3. Bütün vertiqolar Menyer xəstəliyi ilə əlaqəlidirmi?
Xeyr. Vertiqoya səbəb ola biləcək digər hallar – BPPV, vestibulyar nevrit, miqren və serebellar insult da mümkündür.
Doktor Aygün Əliyeva
